Lexique de 500 mots latins
et abréviations les plus courants
dans les actes paroissiaux
Claude R. ROLL
"Manuel illustré pour la Généalogie et
l'Histoire familiale en Alsace".
A Anna
a, ab, abs (prép) de, par
abavus (m) 2e arrière-grand-père
absentia, in absentia, aberant, aberat en l'absence de
abbatialis, e (adj), abbatia, abbatissa de l'abbé, abbaye, abbesse
abluo, abluere, ablui, ablutus, ablutus, a um(adj) baptiser
absens, absentis (adj) absent
absolutio, ionis (f) absolution
absque sans
abstersus, a, um baptisé
absum, abesse, afui être absent
ac, atque (conj) - a.c. = anno currenti année en cours
acatholicus, a, um (adj) non catholique
acquiesco, acquiescere, acquievi, acquietum décéder
actum, i (n), acta, actorum acte, registre
actus, a, um (adj) enregistré
ad (prép), a.d. = anno dicti dans la dite année
A.D. = Anno Domini dans l'année du Seigneur
aderant être présent
adhuc (adv) encore, jusqu'à présent
adinde (adv) ci-après
adolescens, tis (m) - homme, jeune personne
adsum, adesse, adfuit, aderat, adstabat être présent
adulter, eri (m) homme adultère
adultera, ae (f) femme adultère
advena étranger
advenio, advenire, adveni, adventum venir à
advocatus (m) avocat
aedes, aedium maison, foyer
affines, affinium légitime, légal
aetas, aetatis (f) âge, vie
affirmo, affirmare, affirmavi, affirmatum confirmer, affirmer
afuerunt absent
agnatus côté paternel
agnosco, agnoscere, agnovi, agnatus reconnaître, approuver
ago, agere, egi, actum faire, réaliser
agricole, ae (m), agrarius cultivateur
ait, aiunt, adjebat il affirme, ils affirment
alibi (adv) ailleurs
alienigena étranger
allego, allegare, allegavi, allegatum prétendre
als autrement dit
alter, era, erum (adj) autre
altera die le lendemain
ambo, ae, o (adj) les deux
amisit animam rendre l'âme
amita (f) tante = sœur du père
ancilla,ae (f) servante
anima, ae (adj) âme
ante (adv) avant
antehac (adv) avant ce temps
antelucanus, a, um (adj) avant l'aube
antequam (conj) avant
apographon copie
apud (prép) près de
arator fermier
argentifaber orfèvre
argentinense, Argentina Strasbourgeois(e)
armiger (m) valet d'arme, écuyer
artiflex artisan
ass, assistens assistant
asseruit, asseruerunt affirmer
Augustus août,..
aulaeorum opifex fabricant de tapisserie
aurifaber (m) orfèvre
aurifia cocher
aurigafex, ici (m), charron,
aut (conj) ou
autem (adv) cependant
ava, ae (f) grand'mère
avi, avorum (m pl) grands parents
avunculus, i (m) oncle (frère de la mère)
avus, i (m), proavus grand-père, arrière-grand-père
bannum, i (n) proclamation des bans
bapt, baptiz, baptizatus, baptizata baptisé(e)
baptizo, baptizare, baptizavi, baptizatum baptiser
barbitonsor (m) barbier
beatus, a, um (adj), beatae memoriae, bm béni, décédé
bellum, i (n) guerre
bene (adv) bien
benedico, benedicere, benedixi, benedictum consacrer, bénir
benedictio, ionis (f) consécration
biduum, i (n) période de deux jours
burgensis, is (m), burgimaster bourgeois, maire
caelebs, caelibis (m) célibataire
caementarius, i (m) tailleur de pierres, maçon
calciarius, calcifex, sutor, (m) cordonnier
calendae, arum (f pl) calendes (calendrier romain)
caligarius (m) fabricant de chausses, cordonnier
caligator (m) fabricant de bottes
capellanus, i (m) aumônier
carnifex (m), carnarius boucher
carpentarius (m) charpentier
caupo (m), cauponis aubergiste
causidicus (m) avocat
celebare (nuptia celebare) célébrer (un mariage)
cerdo (m) savetier
ceteri, ae, a (adj) autres
chirotecarius (m) gantier
chirurgicus (m) chirurgien
circa (adv) environ
circiter (adv) environ, près de
civis, cives, civium citoyen
civitas, atis (f) ville
clarisimus très illustre
clericus, i (m) secrétaire
codex livre, registre
coemeterium, i (n) cimetière
cognatus en parenté par le sang
colonus, i (m) fermier, colon
comitatus (m) comté
commater, commatris (f) marraine
commorans, tis (m f) habitant à
commorantes, tium (m pl) habitants e
comparuit, comparuerunt, comparebant ont comparu
compater, compatris (m) parrain
comperio, comperire, comperi, compertum découvrir, apprendre
concetridni (conciiii tridentini, um) du concile de Trente
conceptus, a, um (adj) conçu, être enceinte
conjux, coniugis (mf), coniuges (pl) l'époux , les époux
conj:, conjm, conjugatus, a, um (adj) marié
conjugata, ae (f) épouse
conjugatus, i (m) époux
consiliarius regius conseiller royal
contendo, contendere, contendi, contentum affirmer, demande
contractus (m) contrat, accord
contrahens, tis (mf) nouveau marié, nouvelle mariée
cooperator, oris (m) prêtre-assistant
cophinopoeus, i (m) vannier
copulo, copulare, copulatum, copulans unir par les lient
coram (prép) en présence de
coriarius, coreator tanneur
cras (adv) demain
cujus celui, de celui qu’on parle
cum (prép) avec, quand, depuis
cupanus (m) tonnelle
curatus, i (m) vicaire
custos, custodes (m) gardien
d. = dictus déjà nomme
DD = domino domino maître, seigneur
Decembris décembre
decessit est décédé (e)
decessus (m) mort
defuntus, a, um (adj) décédé
degens habitais
didymi jumeau
dies, diei (mf), altera die jour, le lendemain
dietarius journalier
dimisorius, dimisian, dimitore transmission par l'évêque ou le cure (Uberweisung)
discedo, discedere, discessi, dissessum mourir
dla = domicella, femme de la noblesse
dius = domicellus, jeune gentilhomme
dnus = dominus seigneur
do, dare, dedi, datum donner, octroyé
doctor, oris (m) docteur, érudit
dominus, i (m) maître, seigneur
domus (f) maison, foyer
donec (adv) jusqu'à ce que
ducatus (m) duché
dud= dumviveret de son vivant
dum (conj) pendant, jusqu'à ce que
e, ex (prép) en dehors de
é= est , est, a été
edidit animam, efflavit animam, egit animam rendre l'âme, décédé
eger, egra, egrum, egrans, egrantis (adj) malade
ejusdem, eiusdem du même
elutus, a, um (adj) baptisé (lavé de)
enim (adv) en effet, vraiment
eo, ire, ii, itum aller
eod, eodem, eodem anno, (mense, die) identique, le même
etiam (adv) encore, ainsi
ex de
expresse (adv) entièrement
extra (adv) en dehors, à côté
extremus, a, um (adj) dernier
f., fs= filia ou fiiius fille ou fils
f.nat, fa.nat fils ou fille naturel
fa = filia fille
faber, fabri (m) ouvrier, artisan
faber lignanus, faber tignarius charpentier
facio, facere, feci, factum faire
famulus, i (m), famula servant, servante
Februarius février
fere (adv) presque
festum, i (n) fête
figulus potier
filii (= fiiius, fiiia) fils ou fille
filia, ae (f) fiiia, rum (fpl) fille, filles
filiola, ae (f) petite-fille
filolus, i (m) petit-fils
filius, i (f), filii (mpl) le fils, les fils
firmo,firmare,firmavi,firmatum affirmer, confirmer
fossor mineur
frater, tris (m) frère
fratria belle-sœur, épouse du frère
fuere, fuerunt ils étaient
fusor fondeur
gallicanus français
geminae, arum (fpl) filles jumelles
gemini, orum (mpl) fils jumeaux
geminus, a, um (adj) jumeau, jumelle
gener, en (m) gendre
genitor, genitrix père, mère
gero, gerere, gessi, gessum agir
gigno, gignere, genui, genitum être né
glos belle-sœur
habeo, habere, habui, habitum avoir
habito, habitare, habitavi, habitatum habiter
heri (adv) hier
hesterna die avant-hier
hic, haec, hoc (adj) ceci, cela
hj= honetus juvenis jeune homme honnête
hodie (adv), hodiernus aujourd'hui
honestus, a, um (adj) honnêtement
Hora, ae (f) heure
hortulanus jardinier
hospes aubergiste
hujas, atis (adj) ceci, ici
humatus, a, um (adj) enterre
iam (adv) déjà, maintenant
ibi (adv) là
idcirco (adv) par conséquent
idem, eadem le même
ideo (adv) par conséquent
ignotus, a, um (adj) inconnu
ille, illa, illud cela
illeg:, iliegit:, illegitimus, a, um (adj) illégitime
imperitus, a, um (adj) sans formation
in (prép) dans
in domo à la maison
in necessitate en urgence
incognitus inconnu
incola, ae (mf) habitant
infans, infantis (mf) enfant
infidelis, es (adj) non croyant, infidèle
infrascriptus, a, um (adj) soussigné
innuptus célibataire
intra (prép) dans, à l'intérieur de
intro, intrare, intravi, intratum enregistrer
intronixo, intronizare, intronizavi,intratum marier
ipse, ipsa, ipsum (pron + adj) soi-même
is, ae, id (pron + adj) ce, cela, il, elle, ils
iste, ista, istud (pron + adj) cela
item (adv) ainsi, comme
J = Joannes Jean
jaminde immédiatement
Januarius janvier
Julius juillet
Junius juin
juratus assermenté
juvenes (mpl) gens
juvenis (m) jeune homme
juxta (adv) près, à côté de
laborius, i (m), laboran ouvrier
lanio, ionis (m), laniarius boucher
lanitonsor (m) tondeur de laine
lapicida (m) tailleur de pierres
lautus, a, um (adj) baptisé
lc, LC, legitimi conjuges opulati mariés légitimement
leg:, legit:, legitimus, a, um (adj) légitime
lev: levans, levantes, Lads fonte agir en tant que parrain ou marraine
levir beau-frère, époux de la sœur
liber = solutus (m) célibataire
liber, era, erum (adj) libre
ligatus, a, um (adj) marié
lignarius, i (m) charpentier
linifex, linificis (m) tisserand
linteo, eonis (m) tisserand
locus, i (m) place
lotus baptisé
ludimagister, tri (m) maître d'école
ludimoderator, oris (m) instituteur
lux, lucis (f), prima lux, prima luce lumière, aube, à l'aube
M Maria
magister, tri (m) instituteur
majorenis, e (adj) majeur
male (adv) mauvais
malus, a, um (adv) mal
mane (adv) le matin
maneo, manere, mansi, mansum rester, demeurer
marita, ae (f) épouse
maritatio, ionis (f) manage
marito, maritare, maritatio, maritatum marier
maritus, i (m) époux
Martius mars,
mater, matis (f) mère
matertera (f) tante (sœur de la mère)
matrimoniales, e (adj) matrimonial
matrimonium, i (n) mariage
matrina, ae (f) marraine
matutinus, a, um (adj) le matin
mensis (m) mois
mercator, oris (m) marchand
mercenarius journalier
meridianus, a, um (adj), meridis, meridiei à midi
mater = magister maître
miles, militis (m) soldat, chevalier
minorennis, e( adj) mineur
mixtus, a, um (adj) mixte
modo maintenant
molitor, oris (m) meunier
more novo calendrier grégorien
more vetere calendrier julien
moriens, tis (adj) moribond
morior, mon, mortuus sum mourir
mortuus, a, um (adj) mort
multus, a, um (adj), multum (adv) nombreux
murarius maçon
t